Leerchunk 6: Symbolen en logo's

Hoe bewust ben jij van symboolgebruik binnen groepen?

Radicale en extremistische groepen kunnen gebruikmaken van logo’s en symbolen om herkenbaar te zijn en een statement te maken. Symbolen worden o.a. als identiteitsuiting gebruikt en op verschillende manieren afgebeeld. Het kan bijvoorbeeld laten zien dat iemand bij een groep hoort en tegenstanders uitsluit.
In deze video lichten wij een aantal voorbeelden toe.

De aard van symbolen kan ook het verschil tussen activistisch en of extremistisch gedachtengoed aangeven, dit kan helpen bij het maken van een inschatting. Bij rechts-extremisme wordt bijvoorbeeld vaak het white-power gebaar gebruikt. Hierbij worden de midden-, ring- en pinkvinger gestrekt en raken de duim en wijsvinger elkaar. Dit kan ook als een onschuldig ‘ok’ symbool gebruikt worden.

Andere bekende symbolen zijn ‘Pepe the Frog’, die onder andere als clown wordt afgebeeld onder de naam ‘the honkler’. Dit symbool wordt gebruikt door voorstanders van racisme en antisemitisme. Of de ‘Zwarte Rune’, het logo van de extreemrechtse “Nederlandse Volks Unie’ die ooit met onschuldige intenties op een HEMA trui is geprint.
Sommige rechts-extremistische groepen scharen zich onder de ALT-Right beweging. In deze extremistische beweging staat ras centraal, het blanke ras moet volgens hen zuiver blijven en niet gemengd worden met andere rassen. De zwarte zon, wolfsangel, een ss teken of hakenkruizen kunnen direct in verband worden gebracht met neo nazi gedachtengoed. En kunnen dus ook iets over de ideologie van de betreffende groep of persoon zeggen. Tegenwoordig zien we ook veel ‘tempeliers kruisen’ onder rechts-extremistische groepen. Deze kruisen verwijzen naar een voorliefde voor de middeleeuwen waar volgens deze groepen ‘strijdlustige mannelijkheid’ en het christendom centraal stonden.

Links extremistische groepen maken gebruik van verschillende symbolen. Een logo dat vaak wordt gebruikt is het ‘A’ logo, wat voor Anarchisme staat. Andere symbolen die kunnen worden gebruikt zijn logo’s van Antifa en Grauwe Eeuw.
Op gebied van milieu- en dierenbewegingen in Nederland kennen we de Farmers Defence Force, Animal Liberation Front en Extinction Rebellion. Merendeel van de acties zijn vreedzaam, maar ook hier zijn enkele extremistische daden uit gepleegd.

Ook binnen het religieus extremisme zijn er meerdere symbolen in omloop, bijvoorbeeld de IS-vlag.
Het is belangrijk om te beseffen dat groepen verschillende en wisselende symbolen gebruiken. Symbolen kunnen veranderen en hebben soms meerdere betekenissen. Ook ontstaan er steeds nieuwe symbolen en worden bestaande symbolen toegeëigend.
Voor een buitenstaander kunnen deze afbeeldingen onbekend zijn, onschuldig of juist als gevaarlijk overkomen. Soms kunnen we een logo zien wat gevaarlijk lijkt, maar helemaal niet is.

Hoe verhouden deze groepen zich tot een democratische rechtsstaat?

Een ‘rechtsstaat’ houdt in dat iedereen zich aan het Nederlandse recht moet houden; burgers, organisaties en overheid.
Een democratische rechtsstaat betekent niet dat iedereen eenzelfde visie op de maatschappij heeft. Vrijheid van meningsuiting en demonstratierecht zijn belangrijke onderdelen van een democratische samenleving.
Zolang er geen dwang, geweldpleging of aanzet tot haat en geweld wordt toegepast mogen groepen in een democratische rechtsstaat blijven bestaan. Wanneer groepen echter geweld toepassen, spreken we niet meer van een activistisch of radicaal gedachtegoed, maar van extremisme of terrorisme.

Het is van belang een aantal logo’s en symbolen te herkennen om mogelijke signalen van radicalisering op te merken. Wanneer is een symbool onderdeel van extremistisch gedachtengoed of juist activistisch?
Twijfel je? Ga dan met een collega of duidingsexpert hierover in gesprek.

Met deze video dragen we bij aan jouw kennis over het gebruik van logo’s en symbolen door diverse groepen in Nederland.